e-Περιοδικό Επιστήμης & Τεχνολογίας

e-Journal of Science & Technology, (e-JST)

The feasibility of using portable X-Ray radiography for the examination of the technology and the condition of a metals collection housed in the Museum of Ancient Messene, Greece

M. Giannoulaki, V. Argyropoulos, Th. Panou, A. Moundrea-Agrafioti and P. Themelis

Περίληψη

Τα περισσότερα μουσεία στην Ελλάδα με μεταλλικές συλλογές δεν μπορούν να συμβάλλουν για την απαραίτητη εξέταση των αντικειμένων με ραδιογραφία ακτίνων Χ, καθώς υπάρχουν περιορισμένα κονδύλια για την αγορά ενός τέτοιου εσωτερικού συστήματος και οι νόμοι για τη διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς στην Ελλάδα δεν επιτρέπουν τη μετακίνηση μουσειακών αντικειμένων για τέτοιες αναλύσεις χωρίς άδεια, η οποία είναι συνήθως δύσκολο να αποκτηθεί. Κάτω από την πρωτοβουλία του PROMET, ευρωπαϊκού προγράμματος χρηματοδοτούμενου από το 6^ο πλαίσιο εργασίας, το ΤΕΙ της Αθήνας απέκτησε ένα φορητό ακτινογραφικό σύστημα για να εξετάσει επιτόπου μία συλλογή αντικειμένων από σίδηρο και κράματα χαλκού από το Μουσείο της Αρχαίας Μεσσήνης στην Ελλάδα.

Η συλλογή περιλαμβάνει διαφορετικούς τύπους αντικειμένων από κράματα χαλκού και σίδηρο (όπλα, εργαλεία, εξαρτήματα θυρών και επίπλων, διακοσμητικά αντικείμενα, αγγεία, αγαλματίδια). Περίπου 1000 αντικείμενα εξετάστηκαν με ένα φορητό ακτινογραφικό σύστημα, ώστε να διακριθούν τα χαρακτηριστικά τεχνολογικά χαρακτηριστικά και να διερευνηθεί η κατάσταση των αντικειμένων

Αυτό το άρθρο περιγράφει την καταλληλότητα της χρήσης ενός τέτοιου φορητού συστήματος για την εξέταση μίας μεγάλης αρχαιολογικής συλλογής μεταλλικών αντικειμένων, κάτι που θεωρείται ένα πρώτο απαραίτητο βήμα πριν την ανάληψη της επέμβασης συντήρησης. Επιπρόσθετα, τα ενδιαφέροντα χαρακτηριστικά και η κατάσταση των μεταλλικών αντικειμένων από την Αρχαία Μεσσήνη περιγράφονται. Για παράδειγμα, τα σιδερένια αντικείμενα παρουσιάζουν καθαρά ίχνη ενεργής διάβρωσης, αλλά δεν είναι πάντα εύκολο να προσδιοριστεί το ποσοστό του εναπομείναντος μεταλλικού πυρήνα ή το αρχικό σχήμα και φόρμα του αντικειμένου. Τα αντικείμενα από κράματα χαλκού ήταν χυτά ή σφυρήλατα ή και τα δύο, αλλά μερικές φορές ήταν δύσκολο να διακριθούν αυτές οι δύο τεχνικές κατασκευής με οπτική παρατήρηση μόνο,  ειδικά τα λεπτά και μικρά αντικείμενα. Επίσης, κάποια από τα αντικείμενα παρουσίαζαν επιφανειακή διακόσμηση και χαρακτηριστικά, τα οποία δεν ήταν πάντα ορατά εξαιτίας της παρουσίας παχιών στρωμάτων διάβρωσης. Ένα ενδιαφέρον παράδειγμα ήταν η περίπτωση μίας ασπίδας από κράμα χαλκού του τέλους του 4^ου-αρχών του 3^ου αιώνα π.Χ., όπου το ραδιογραφικό σύστημα αναγνώρισε ένα διακοσμητικό μοτίβο και μία επιγραφή στην επιφάνεια, η οποία δεν ήταν ορατή με ευκολία πριν από την εξέταση με το σύστημα.

Το πρώτο βήμα αφορούσε την αγορά ενός μεταχειρισμένου φορητού ακτινογραφικού συστήματος Military Tubestand X-Ray Apparatus, Mobile-Portable, κατασκευασμένο από την Picker X-Ray Corp. Το φορητό ακτινογραφικό σύστημα αγοράστηκε σε χαμηλό κόστος, γύρω στα 1.700 ευρώ. Το σύστημα μεταφέρθηκε με αυτοκίνητο στο Μουσείο της Αρχαίας Μεσσήνης για την ανάλυση των αντικειμένων. Τα αποτελέσματα, όσον αφορά τον προσδιορισμό του εναπομείναντος μεταλλικού πυρήνα και την αποτύπωση των λεπτομερειών των αντικειμένων, ήταν πολύ καλή, αλλά ένα σημαντικό πρόβλημα ήταν η χρονοβόρα διαδικασία της εμφάνισης των φιλμ σε ένα τοπικό νοσοκομείο με όλες τις απαραίτητες ευκολίες.

Για αυτό το λόγο, κρίθηκε απαραίτητο να γίνει το σύστημα πιο κατάλληλο για επιτόπια εφαρμογή, με το να αναπτύσσονται επί τόπου και τα φιλμ. Αυτό οδήγησε στην αγορά ενός φορητού εμφανιστηρίου, του Curix 60, κατασκευασμένου από την Agfa. Το σύστημα παρουσιάζει τα ακόλουθα προτερήματα: υψηλή ποιότητα, χαμηλό κόστος λειτουργίας, απλότητα στη χρήση και ευκολία στο σέρβις και περιβαλλοντική προστασία. Το εμφανιστήριο κόστισε περίπου 4.700 ευρώ. 

Εξετάζοντας περίπου 1000 αντικείμενα διαφόρων σχημάτων και διαστάσεων σε δύο ημέρες, χρειάστηκε να λειτουργήσει το σύστημα 8 ώρες την ημέρα. Για την εξέταση αυτών των αντικειμένων, 85 ακτινογραφικά φιλμ (διαστάσεων 24X30 και 35X35), 8 φιάλες υγρού εμφάνισης και 5 φιάλες υγρού στερέωσης χρησιμοποιήθηκαν. Το συνολικό κόστος των αναλωσίμων ήταν γύρω στα 400 ευρώ.

Το φορητό ακτινογραφικό σύστημα δούλεψε ικανοποιητικά για να εξεταστούν όλα τα μεταλλικά αντικείμενα από την Αρχαία Μεσσήνη, γιατί μπορούσε εύκολα να δουλέψει επιτόπου στον αποθηκευτικό χώρο του Μουσείου. Τα φιλμ, επίσης, μπορούσαν εύκολα να εμφανιστούν με το φορητό εμφανιστήριο τοποθετημένο στο μπάνιο δίπλα στην αποθήκη. Η εξέταση αυτή ήταν απαραίτητη, ώστε ο συντηρητής να μπορεί να πάρει τις απαραίτητες αποφάσεις σχετικά με τον καθαρισμό και/ή τη σταθεροποίηση των μεταλλικών αντικειμένων.

 [return]